Ενδοοικογενειακή Βία και Covid-19: Η έξαρση ενός διαχρονικού φαινομένου σε χαλεπούς καιρούς - Τρόποι αντιμετώπισης
Του Παναγιώτη Γάργαλη, Δικηγόρου-Διαπιστευμένου Διαμεσολαβητή
Ως αναφέρεται και στο προοίμιο της Σύμβασης
του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά
των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας, η βία κατά των γυναικών αποτελεί
απόδειξη των ιστορικά άνισων σχέσεων ισχύος ανάμεσα στις γυναίκες και τους
άνδρες, με τη δομική φύση της να βασίζεται στο ίδιο το φύλο.
Παρά τις σύγχρονες κοινωνικές αντιλήψεις
και την απαγκίστρωση του Θεσμού της Οικογένειας από την πατριαρχική σκέψη και
εξουσία, εν έτει 2020 το γυναικείο φύλο εξακολουθεί να υποδουλώνεται και να
κακομεταχειρίζεται στο πλαίσιο μίας οικογενειακής μονάδας.
Παρά τις όποιες νομοθετικές ρυθμίσεις με
σκοπό την πρόληψη αλλά και την καταστολή του φαινομένου αυτού, η βία σε μέλη
μίας οικογένειας από άλλα μέλη της έχει καταφέρει να επιβιώσει με το πέρασμα
των χρόνων, μεταλλασσόμενη σε μία σκληρή μορφή μάστιγας.
Οι προσπάθειες που γίνονται τη δεδομένη
χρονική στιγμή με σκοπό την καταστολή της νέας πανδημίας, έχουν οδηγήσει στην
ταχεία αναπτυξη του φαινομένου, με τα κρούσματα να αυξάνονται ραγδαία σε
αρκετές χώρες ανά το παγκόσμιιο μετά το περίφημο “lockdown”.
Από την 9η Μαρτίου όπου ξεκίνησαν να
εμφανίζονται στην Κυπριακή Επικράτεια τα πρώτα κρούσματα της πανδημίας, οι
κλήσεις που δέχθηκε η γραμμή παροχής βοήθειας 1440 αυξήθηκαν σε ποσοστό περίπου
47%. Ραγδαία αύξηση παρατηρήθηκε και στα αιτήματα για Εισδοχή των θυμάτων σε
Χώρους Φιλοξενίας, ενώ αντίστοιχη αύξηση υπήρξε και στις περιπτώσεις των
αιτημάτων για Συμβουλευτική Υποστήριξη. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός, ότι μόνο
για το μήνα Απρίλιο, οι κλήσεις που δέχθηκε η γραμμή 1440 ανήλθαν στις 2.902 σε
πληθυσμό μόλις 1 εκ. περίπου ατόμων.
Σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 3 του
Περί Βίας στην Οικογένεια (Πρόληψη και Προστασία Θυμάτων) Νόμου του 2000
(Ν.119(Ι)/2000), ως αυτός τροποποιήθηκε μέχρι το 2019, με τον όρο Βία στην
Οικογένεια, νοείται κάθε πράξη, παράλειψη ή συμπεριφορά, με την οποία
προκαλείται οποιαδήποτε σωματική, σεξουαλική ή ψυχική βλάβη σε μέλος της
οικογένειας από άλλο μέλος της. Στον προαναφερθέντα ορισμό, συμπεριλαμβάνεται η
βία που ασκείται με σκοπό την επίτευξη σεξουαλικής επαφής χωρίς τη συγκατάθεση
του Θύματος, όπως επίσης και ο περιορισμός της ελευθερίας του.
Σύμφωνα με τις πηγές του Συνδέσμου για την
Πρόληψη και την Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ), κατά την περίοδο
της πανδημίας, το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας έχει εντοπιστεί στις
κυπριακές οικογένειες υπό τις μορφές της σωματικής, σεξουαλικής, ψυχολογικής
και οικονομικής βίας. Το γυναικείο φύλο απομονώνεται από την κοινωνική και
εργασιακή ζωή, διανθίζουν τα κοινωνικά στερεότυπα, ενώ τα ανήλικα τέκνα για ακόμα
μία φορά αποτελούν Θύματα των διαπροσωπικών διαφορών των γονέων ή των
συντρόφων.
Συγκεκριμένα, βάσει πηγών των Διεθνών
Οργανισμών που ασχολούνται με Θύματα Βίας στην οικογένεια κατα την περίοδο της
πανδημίας, έχει παρατηρηθεί μέχρι σήμερα ένα ευρύ φάσμα περιστατικών το οποίο
αναλύεται ενδεικτικά στα εξής:
α) Παρακοή των μέτρων προστασίας και Έκθεση
του γυναικείου φύλου και των ανήλικων τέκνων σε αυξημένο κίνδυνο ως προς τον ιό
SARS-CoV 2,
β) Παρακίνηση των γυναικών σε υπέρμετρη
χρήση των αντικειμένων ατομικής προστασίας και υγιεινής, με αποτέλεσμα να
προκαλούνται σοβαρές σωματικές πληγές ως και αιμορραγία,
γ) Παρακράτηση από τον Δράστη μέσων
ατομικής προστασίας και υγιεινής,
δ) Παρεμπόδιση γυναικών στην αναζήτηση
ιατρικής και άλλης βοήθειας στην περίπτωση εμφάνισης συμπτωμάτων του νέου ιού,
ε) Παραπληροφόρηση γυναικών από τον Δράστη
σε σχέση με την επικινδυνότητα της πανδημίας προκαλώντας παρατεταμένο φόβο,
ανάγκη για παραμονή στο σπίτι και φόβο στην αναζήτηση βοήθειας,
στ) Απειλές από το Δράστη για εξώθηση των
γυναικών και των τέκνων εκτός σπιτιού και την έκθεση τους στον ιό και
ζ) Παρακράτηση ή χρησιμοποίηση τέκνων ως
μέτρο άσκησης ψυχολογικής βίας.[1]
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός, ότι σε
κάποιες από τις πιο πάνω περιπτώσεις, τα Θύματα δεν είναι μόνο γυναίκες που
δέχονται την άσκηση βίας κατά του προσώπου τους, αλλά και τα ανήλικα τέκνα τα
οποία είναι μάρτυρες των εν λόγω ενεργειών, ικανές να προκαλέσουν σε αυτά
σοβαρές έως και ανεπανόρθωτες ψυχικές βλάβες.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, ποινικώς κολάσιμη
δεν είναι μόνο η βία που ασκήθηκε κατά του γυναικείου φύλου, αλλά και η πράξη ή
συμπεριφορά η οποία διαδραματίστηκε ενώπιον ανήλικου τέκνου και είναι δυνατόν
να προκαλέσει σε αυτό ψυχολογικές βλάβες (άρθρο 3 παράγραφος 3 του
Ν.119(Ι)/2000).
Διαβάζοντας κανείς τα ανωτέρω, εύκολα
μπορεί να αντιληφθεί ότι τα αρνητικά αποτελέσματα του νέου ιού δεν προέρχονται
μόνο από την επιθετική του παρουσία στον ανθρώπινο οργανισμό, αλλά και από την
παράπλευρη επιθετικότητά του σε διάφορες πτυχές και θεσμούς της κοινωνίας.
Τα μέτρα που έχουν ληφθεί από τους
αρμόδιους φορείς με σκοπό την προστασία των Θυμάτων και την αντιμετώπιση της
ραγδαίας αύξησης των κρουσμάτων δεν αρκούν δεδομένων των σημερινών συνθηκών. Η
αύξηση των νομοθετικών μέτρων με σκοπό την προληπτική αλλά και κατασταλτική
προστασία των Θυμάτων είναι περισσότερο αναγκαία από ποτέ.
Οι πιο πάνω συνθήκες και τα δεδομένα που
προκύπτουν από την εμφάνιση της νέας πανδημίας, επιβάλλουν πλέον την πλήρη
εναρμόνιση της κρατικής Νομοθεσίας με τα όσα προβλέπει η Σύμβαση της
Κωνσταντινούπολης, ως αυτή κυρώθηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία το 2017 με τον
περί της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την
Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας
(Κυρωτικό) Νόμο (Ν.14(ΙΙΙ)/2017).
Σε πρώτο στάδιο, κρίνεται αναγκαία η αύξηση
των τηλεφωνικών γραμμών παροχής βοήθειας, όπως επίσης και η αύξηση του ειδικού
προσωπικού με σκοπό την απαιτούμενη έρευνα τυχόν αναφορών ή καταγγελιών. Ως διαπιστώνεται και πάλι με στοιχεία του πιο
πάνω Συνδέσμου, από τις 2.075 κλήσεις που είχε δεχθεί ο Οργανισμός κατά το μήνα
Μάρτιο, οι 921 απαντήθηκαν από το προσωπικό, ενώ οι 1.154 παρέμειναν
αναπάντητες λόγω πληρότητας της γραμμής παροχής βοήθειας[2].
Το ίδιο αναγκαία κρίνεται και η ίδρυση περισσότερων Χώρων Φροντίδας και
Φιλοξενίας των Θυμάτων (άρθρο 31 του Ν.119(Ι)/2000), αφού μέχρι σήμερα ο
αριθμός τους ανέρχεται μόλις στους 3 (Λευκωσία, Πάφο και Λεμεσό)!!!
Σε όλη αυτή την προσπάθεια, σημαντική θα
ήταν επιπλέον η συμβολή των Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με τη θέσπιση σχετικού
ειδικού τμήματος Κοινωνικής Συνεισφοράς.
Η διαδημοτική και διακοινοτική συνεργασία, όπως επίσης, και οι (άτυπες)
μορφές διαδημοτικής μητροπολιτικής συνεργασίας, θα μπορούσαν να συμβάλλουν ενεργά
στην πολυεπίπεδη αντιμετώπιση του φαινομένου, θέτοντας ένα τέλος στις ενέργειες
και γενικότερα στη συμπεριφορά των Δραστών.
Εύλογα θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς, ότι η
σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων της πανδημίας που ξεκίνησε από σήμερα με
την υπ’ αριθμόν 183/2020 ΚΔΠ, μπορεί να προκαλέσει μία αίσθηση αναπτέρωσης του
ηθικού για τα Θύματα, η οποία όμως, σε καμία περίπτωση δεν είναι ικανή να
αντιμετωπίσει την κατάσταση που έχει προκληθεί από την εξάπλωση του νέου ιού. Η
επαναλειτουργία καταστημάτων και επιχειρήσεων στα οποία επιβάλλεται η άμεση
επαφή του προσωπικού με το κοινό (π.χ. ινστιτούτα ομορφιάς, καταστήματα ένδυσης
και υπόδησης κ.α.), μπορεί να συμβάλλει ενεργά στον εντοπισμό των Θυμάτων και
την προστασία τους από οποιαδήποτε άλλη πράξη ή συμπεριφορά βίας εκ μέρους του
Δράστη. Ενδεικτικά αναφέρεται, ότι στην Πολιτεία Illinois των Ηνωμένων
Πολιτειών Αμερικής, από το έτος 2017, οι επαγγελματίες ομορφιάς υποβάλλονται σε
υποχρεωτική εκπαίδευση προληπτικών μέτρων κακοποίησης (αναγνώριση Θυμάτων
ενδοοικογενειακής βίας), με σκοπό την ανανέωση της επαγγελματικής τους άδειας[3].
Η έξαρση του φαινομένου της
ενδοοικογενειακής βίας σε χαλεπούς καιρούς σαν αυτόν τον οποίο διανύουμε είναι
πλέον γεγονός. Η μεγαλύτερη τριβή του Θύτη με το Θύμα και η αδυναμία του
τελευταίου να απομακρυνθεί και να αποστασιοποιηθεί από τον πρώτο, ως φαίνεται
από τα γεγονότα της τελευταίας περιόδου, αυξάνει την επικινδυνότητα της
συμπεριφοράς του Δράστη και εντείνει τις ενέργειες του για προσβολή της
σωματικής, σεξουαλικής και ψυχικής ακεραιότητας του Θύματος.
Ως εκ τούτου είναι σαφές, ότι το Κράτος θα πρέπει να λάβει σοβαρά τις
μετρήσεις που έγιναν και εξακολουθούν να γίνονται όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και
στις υπόλοιπες χώρες του κόσμου, προβαίνοντας στα απαραίτητα διαβήματα με σκοπό
την πρόληψη και όχι (πλέον) την καταστολή! “Πυξίδα” στη διαδρομή αυτή, αποτελεί
το νομοθετικό πλαίσιο που προτείνεται με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και η
πλήρης εναρμόνιση της Εθνικής Νομοθεσίας με τις πρόνοιες του Διεθνούς Κειμένου. (photo:pixabay)
Σχόλια