Υβριστική ανάρτηση στο Instagram: Τα όρια αξιολογικής κρίσης και γεγονότων με αφορμή υπόθεση στο ΕΔΔΑ

Μια ενδιαφέρουσα υπόθεση έφθασε ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Πρόκειται για την προσφυγή με αρ. 24703/16 (Egill Einarsson κατά Ισλανδίας), όπου το Δικαστήριο διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ (δικαίωμα στο σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής).

Σύμφωνα με το ιστορικό της υπόθεσης, ο προσφεύγων είναι ένας 37χρονος Ισλανδός, ο οποίος κατά το χρόνο των επίδικων γεγονότων ήταν γνωστός μπλόγκερ, αρθρογράφος και συγγραφέας ενώ εμφανιζόταν και στην τηλεόραση. Το 2011 κατηγορήθηκε για βιασμό και το 2012 ότι διέπραξε και άλλο σεξουαλικό αδίκημα μερικά χρόνια πριν. Η κατηγορούσα αρχή τελικά έβαλε στο αρχείο τις δύο υποθέσεις λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων και η δεύτερη απόφαση εκδόθηκε στις 15 Νοεμβρίου του 2012. Επτά μέρες μετά, ο Einarsson έδωσε συνέντευξη σε ένα τοπικό περιοδικό, το οποίο εμφάνιζε την φωτογραφία του στο πρωτοσέλιδο και σχόλια του για την κατηγορία του βιασμού, δηλώνοντας επανειλημμένα ότι οι κατηγορίες εις βάρος του ήταν ψευδείς.

Την ίδια μέρα με τη συνέντευξη, ένας ιδιώτης, ο Χ, ανάρτησε μια διαφορετική εκδοχή της φωτογραφίας του προσφεύγοντος στο περιοδικό στο κοινωνικό δίκτυο φωτογραφιών instagram, συνοδευόμενη από τη λεζάντα που έγραφε «Fuck you rapist bastard». Ο Χ είχε αλλάξει τη φωτογραφία σχεδιάζοντας έναν ανάποδο σταυρό στο μέτωπο του Einarsson και γράφοντας «loser» κατά μήκος του προσώπου του.

Ο δικηγόρος του προσφεύγοντος απευθύνθηκε στον Χ ζητώντας του να αποσύρει τα σχόλια αυτά, να ζητήσει συγνώμη στα μέσα ενημέρωσης και να πληρώσει αποζημίωση. Ο δικηγόρος του Χ απάντησε με email ότι ο πελάτης του δεν είχε να κυκλοφορήσει τη φωτογραφία διαδικτυακά καθώς είχε δημοσιευθεί σε κλειστή ομάδα στο Instagram και κατόπιν διαμοιράστηκε από άλλους. Στο email επίσης ανέφερε ότι ο Χ λυπόταν και ότι η φωτογραφία κοινοποιήθηκε χωρίς τη συγκατάθεση και γνώση του.

Ο προσφεύγων άσκησε αγωγή για συκοφαντική δυσφήμιση ενώπιον του Επαρχιακού Δικαστηρίου του Ρέκιαβικ το Δεκέμβριο του 2012, επιδιώκοντας την τιμωρία του Χ σύμφωνα με τον Ποινικό Κώδικα για αλλοίωση φωτογραφίας και δημοσίευσή της στο Instagram με την επίμαχη λεζάντα. Επίσης ζητούσε οι φράσεις της λεζάντας να απαλειφτούν και να διαταχθεί ο Χ να του καταβάλει αποζημίωση.

Το Επαρχιακό Δικαστήριο απέρριψε την αγωγή του Einarsson το Νοέμβριο του 2013 και η απόφαση επικυρώθηκε κατ΄ έφεση από το Ανώτατο δικαστήριο το Νοέμβριο του 2014, το οποίο  αποφάνθηκε ότι τα σχόλια του Χ δεν ήταν γεγονότα, αλλά αξιολογική κρίση και ότι οι επίμαχες φράσεις θα έπρεπε να ληφθούν υπόψη υπό το πρίσμα της δημόσιας αντιπαράθεσης που είχε ξεκινήσει νωρίτερα από τον Einarsson.

O προσφεύγων στο ΕΔΔΑ, επικαλούμενος το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ (δικαίωμα στο σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής) ισχυρίστηκε ότι η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου σήμαινε ότι μπορούσε να αποκαλείται βιαστής χωρίς να κατηγορηθεί ή καταδικαστεί για ένα τέτοιο αδίκημα και χωρίς να μπορεί να υπερασπισθεί τον εαυτό του.

Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι το βασικό σημείο της υπόθεσης ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων ήταν αν οι λέξεις «Fuck you rapist bastard» ήταν αξιολογική κρίση ή γεγονός. Τα εθνικά δικαστήρια έκριναν ότι οι επίμαχες φράσεις ήταν κρίσεις υπό το πρίσμα του κειμένου με αναφορά σε μια «ανελέητη δημόσια αντιπαράθεση» που προκλήθηκε από τον Einarsson όταν έκανε σχόλια στη συνέντευξη που έδωσε στο περιοδικό σχετικά με τις κατηγορίες εναντίον του για σεξουαλικές επιθέσεις.

Το Δικαστήριο σημείωσε ότι η λέξη «βιαστής» ήταν αντικειμενική και πραγματικό γεγονός και ότι η κατηγορία του βιασμού μπορούσε να αποδειχθεί. Ωστόσο δεν απέκλεισε τη δυνατότητα μια αντικειμενική δήλωση να μπορεί να κατηγοριοποιηθεί από πλευράς περιεχομένου ως αξιολογική κρίση, ωστόσο τα στοιχεία του περιεχομένου της δήλωσης που οδηγούν σε ένα τέτοιο συμπέρασμα, έπρεπε να είναι πειστικά όσον αφορά στη λέξη «βιαστής».

Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι τα εθνικά δικαστήρια είχαν βασίσει τα συμπεράσματά τους κυρίως στην ανάμιξη του Einarsson στη δημόσια αντιπαράθεση για το περιεχόμενο της ανάρτησης στο Instagram και στη διαπίστωση ότι τα σχόλια του Χ ήταν αξιολογική κρίση. Ωστόσο, τα εθνικά δικαστήρια απέτυχαν να λάβουν επαρκώς υπόψη τους τη χρονολογική σειρά των επίμαχων γεγονότων: Η ποινική δίωξη για μία από τις κατηγορίες σεξουαλικού αδικήματος είχε αποσυρθεί μόλις μία εβδομάδα  πριν από την ανάρτηση στο Instagram. Αυτό σήμαινε ότι τα γεγονότα στα οποία αναφερόταν ο Χ ήταν η ποινική δίωξη που είχε ασκηθεί κατά του προσφεύγοντος για την πράξη που αναφερόταν στην ανάρτηση στο Ιnstagram αλλά η οποία είχε ήδη αποσυρθεί λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων.

Το Δικαστήριο θεώρησε ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν έλαβαν υπόψη τους σχετικά και επαρκή στοιχεία που να δικαιολογούν το συμπέρασμά τους ότι οι επίμαχες φράσεις αποτελούσαν αξιολογική κρίση. Ακόμα και αν ήθελε υποτεθεί ότι το δικαστήριο αποδέχθηκε αυτό το συμπέρασμα, έκρινε ωστόσο ότι βάσει της νομολογίας, η επίμαχη δήλωση θα έπρεπε να έχει επαρκή πραγματική βάση. Ωστόσο, τα εθνικά δικαστήρια απέτυχαν να δικαιολογήσουν επαρκώς την πραγματική βάση της απόφασής τους, δεδομένου ότι η δίωξη για σεξουαλικά αδικήματα είχε αποσυρθεί. 

Το Δικαστήριο υπογράμμισε ότι το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ έπρεπε να ερμηνευθεί με τρόπο ώστε ακόμα και τα δημόσια πρόσωπα που είχαν συμμετάσχει σε μια σκληρή δημόσια αντιπαράθεση, δεν θα έπρεπε να ανέχονται κατηγορίες για βίαιες εγκληματικές πράξεις, χωρίς  τέτοιου είδους σχόλια να υποστηρίζονται από γεγονότα.

Εν κατακλείδι τα εθνικά δικαστήρια απέτυχαν στο να σταθμίσουν με τον απαιτούμενο δίκαιο τρόπο τα αντικρουόμενα δικαιώματα του Einarsson και του Χ υπό το πρίσμα των άρθρων 8 και 10 της ΕΣΔΑ αντίστοιχα. Συνεπώς, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 8 και το Δικαστήριο έκρινε ότι η παραβίαση αποτελούσε αυτή καθεαυτή μια επαρκή δίκαιη ικανοποίηση από πλευράς ηθικής βλάβης για τον προσφεύγοντα. (cylegalnews.com/hudoc.echr.coe.int)
Δείτε την απόφαση εδώ