Ηλεκτρονικά αποδεικτικά στοιχεία στο πλαίσιο ποινικών ερευνών: Η ΕΕ ξεκινά διεθνείς διαπραγματεύσεις

Τα κράτη μέλη της ΕΕ συμφώνησαν να αναθέσουν στην Επιτροπή δύο εντολές συμμετοχής σε διεθνείς διαπραγματεύσεις για τη βελτίωση της διασυνοριακής πρόσβασης σε ηλεκτρονικά αποδεικτικά στοιχεία στο πλαίσιο ποινικών ερευνών.

Το Συμβούλιο συμφώνησε να αναθέσει στην Επιτροπή εντολές διαπραγμάτευσης για τις διαπραγματεύσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες και για το δεύτερο πρόσθετο πρωτόκολλο της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για το έγκλημα στον κυβερνοχώρο, της λεγόμενης «Σύμβασης της Βουδαπέστης».

Αμφότερες οι εντολές περιλαμβάνουν διατάξεις για ισχυρές διασφαλίσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων προστασίας των δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής, καθώς και των δικονομικών δικαιωμάτων των ατόμων, οι οποίες θα πρέπει να αποτελούν αναπόσπαστο μέρος οποιασδήποτε μελλοντικής συμφωνίας.

Επειδή για την πλειονότητα των ποινικών ερευνών απαιτείται πρόσβαση σε αποδεικτικά στοιχεία που βρίσκονται στο διαδίκτυο και συχνά εκτός της ΕΕ, έχει ζωτική σημασία να διασφαλίσουμε την ύπαρξη αποτελεσματικής συνεργασίας και κανόνων συμβατών σε διεθνές επίπεδο.

Οι αποφάσεις που εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο παρέχουν στην Επιτροπή οδηγίες διαπραγμάτευσης της συμφωνίας με τις ΗΠΑ και του δεύτερου πρόσθετου πρωτοκόλλου της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για το έγκλημα στον κυβερνοχώρο, της «Σύμβασης της Βουδαπέστης», και πιο συγκεκριμένα:

-Διαπραγματεύσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες: Η συμφωνία θα πρέπει να αντιμετωπίζει τις συγκρούσεις ως προς το εφαρμοστέο δίκαιο και να θεσπίζει κοινούς κανόνες για τις εντολές δικαστικής αρχής μιας χώρας για τη λήψη ηλεκτρονικών αποδεικτικών στοιχείων που βρίσκονται στην κατοχή παρόχου υπηρεσιών σε άλλη χώρα. Θα πρέπει επίσης να επιτρέπει την απευθείας διαβίβαση ηλεκτρονικών αποδεικτικών στοιχείων, και σε αμοιβαία βάση, από πάροχο υπηρεσιών μιας χώρας προς αιτούσα αρχή άλλης χώρας.

-Διαπραγματεύσεις για ένα δεύτερο πρόσθετο πρωτόκολλο της Σύμβασης της Βουδαπέστης: Η Επιτροπή έλαβε εντολή να συμμετάσχει στις διαπραγματεύσεις εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών της, προκειμένου να διασφαλίσει ότι το συμφωνημένο πρόσθετο πρωτόκολλο της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για το έγκλημα στον κυβερνοχώρο, της «Σύμβασης της Βουδαπέστης», είναι συμβατό με το δίκαιο της ΕΕ, καθώς και με τους προτεινόμενους κανόνες της ΕΕ για τη διασυνοριακή πρόσβαση σε ηλεκτρονικά αποδεικτικά στοιχεία.

Σε αμφότερες τις περιπτώσεις, οι εντολές απαιτούν ισχυρές και ειδικές διασφαλίσεις για την προστασία των δεδομένων, της ιδιωτικής ζωής και των δικονομικών δικαιώματα των ατόμων με βάση τα θεμελιώδη δικαιώματα, τις θεμελιώδεις ελευθερίες και τις θεμελιώδεις γενικές αρχές του δικαίου της ΕΕ, όπως αποτυπώνονται στις Συνθήκες και στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.

Η Επιτροπή προτίθεται να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ πριν από την επόμενη υπουργική διάσκεψη ΕΕ-ΗΠΑ στους τομείς της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων, που θα πραγματοποιηθεί στις 19 Ιουνίου στο Βουκουρέστι.

Οι διαπραγματεύσεις για το δεύτερο πρόσθετο πρωτόκολλο της Σύμβασης της Βουδαπέστης βρίσκονται σε εξέλιξη από το 2017, και από αυτή τη στιγμή η Επιτροπή θα αναλάβει τη διαπραγμάτευση εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Για να μπορέσει να υπογραφεί και να συναφθεί μια συμφωνία, η Επιτροπή θα πρέπει να λάβει χωριστή εξουσιοδότηση από κάθε κράτος μέλος. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα ενημερωθεί επίσης και θα πρέπει να δώσει τη συγκατάθεσή του πριν από την υπογραφή και τη σύναψη της συμφωνίας.

Επιπλέον, ο στόχος της Επιτροπής παραμένει να οριστικοποιηθούν πρώτα οι εσωτερικοί κανόνες της ΕΕ σχετικά με τη διασυνοριακή πρόσβαση σε ηλεκτρονικά αποδεικτικά στοιχεία πριν από την οριστικοποίηση των διεθνών συμφωνιών.

Τα ηλεκτρονικά αποδεικτικά στοιχεία απαιτούνται περίπου στο 85 % των ποινικών ερευνών, και στα δύο τρίτα των ερευνών αυτών προκύπτει ανάγκη λήψης αποδεικτικών στοιχείων από παρόχους διαδικτυακών υπηρεσιών οι οποίοι είναι εγκατεστημένοι σε άλλο κράτος. Σήμερα, οι μεγαλύτεροι πάροχοι υπηρεσιών έχουν την έδρα τους στις ΗΠΑ. Ο αριθμός των αιτημάτων προς τους κύριους παρόχους διαδικτυακών υπηρεσιών εξακολουθεί να αυξάνεται· την περίοδο μεταξύ 2013 και 2018 αυξήθηκε κατά 84 %.

Τον Ιούνιο του 2017, τα συμβαλλόμενα μέρη της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για το έγκλημα στον κυβερνοχώρο, της «Σύμβασης της Βουδαπέστης», συμφώνησαν ήδη να αρχίσουν διαπραγματεύσεις για τη θέσπιση δεύτερου πρόσθετου πρωτοκόλλου της Σύμβασης για την ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας σε θέματα κυβερνοεγκλήματος και ηλεκτρονικών αποδεικτικών στοιχείων.

Στο Ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την ασφάλεια του Απριλίου του 2015, η Επιτροπή δεσμεύθηκε να επανεξετάσει τα εμπόδια που παρακωλύουν τις ποινικές έρευνες. Μετά τα τραγικά γεγονότα που συνέβησαν στις Βρυξέλλες στις 22 Μαρτίου 2016, οι υπουργοί Δικαιοσύνης και Εσωτερικών της ΕΕ έδωσαν προτεραιότητα στη θέσπιση μέτρων για αποδοτικότερη και αποτελεσματικότερη διασφάλιση και απόκτηση ψηφιακών αποδεικτικών στοιχείων. Έκτοτε, το θέμα συζητήθηκε αρκετές φορές από τους υπουργούς της ΕΕ και, τον Απρίλιο του 2018, η Επιτροπή πρότεινε νέους κανόνες για τη διασυνοριακή πρόσβαση σε ηλεκτρονικά αποδεικτικά στοιχεία. Τον Οκτώβριο του 2018, οι Ευρωπαίοι ηγέτες κάλεσαν την Επιτροπή να υποβάλει επειγόντως εντολές διαπραγμάτευσης για τη σύναψη διεθνών συμφωνιών σχετικά με τα ηλεκτρονικά αποδεικτικά στοιχεία. Το θέμα συζητήθηκε επίσης στο πλαίσιο των πρόσφατων υπουργικών συνόδων ΕΕ-ΗΠΑ στον τομέα της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων. Τον Φεβρουάριο του 2019, η Επιτροπή υπέβαλε δύο εντολές διαπραγμάτευσης, μία για τις διαπραγματεύσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες και μία σχετικά με το δεύτερο πρόσθετο πρωτόκολλο της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για το έγκλημα στον κυβερνοχώρο, της «Σύμβασης της Βουδαπέστης». (europa.eu)