Το δικαίωμα στη λήθη: Η περίπτωση της Google

Γράφει η Πηνελόπη Χαραλάμπους, Νομικός
Σύμφωνα με την Οδηγία 95/46/ΕΚ[1] το θεμελιώδες δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή ενός φυσικού προσώπου, οφείλει να προστατεύεται κατά την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών.
Η Οδηγία αυτή βασίστηκε σε μια απόφαση σταθμό για την εποχή του διαδικτύου, η οποία κατοχύρωσε το δικαίωμα στη λήθη ( the right to be forgotten) για όσους επιθυμούν να ελέγξουν τα αποτελέσματα των αναζητήσεων που τους αφορούν σε διάφορες μηχανές αναζήτησης όπως το Facebook, Twitter, Google κ.ά. Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ), έκδωσε στις 13 Μαΐου 2014 ανακοινωθέν τύπου σχετικά με την υπόθεση  Google Spain SL, Google Inc. v Agencia Española de Protección de Datos, Mario Costeja González[2] κατά την οποία έκρινε ότι η προστασία της προσωπικότητας προηγείται της ελευθερίας της πληροφορίας και πως ο φορέας εκμετάλλευσης μιας μηχανής αναζήτησης στο διαδίκτυο είναι υπεύθυνος για την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που γίνεται από μέρους του, και περιλαμβάνεται σε ιστοσελίδες δημοσιευμένες από τρίτους.
Πιο συγκεκριμένα, στην περίπτωση που διεξάγεται έρευνα βάσει του Ονοματεπώνυμου ενός προσώπου σε μια μηχανή αναζήτησης, και εμφανίζεται στα αποτελέσματα σύνδεσμος ο οποίος περιέχει πληροφορίες για το πρόσωπο αυτό, τότε το εν λόγω πρόσωπο δύναται να αποταθεί στο φορέα εκμετάλλευσης της μηχανής αναζήτησης ζητώντας την απόσυρση του συνδέσμου αυτού, και αν ο τελευταίος δεν ανταποκριθεί τότε μπορεί να επικοινωνήσει με τις αρμόδιες αρχές προκειμένου υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις να επιτύχει τη διαγραφή του επίμαχου συνδέσμου από τον κατάλογο των αποτελεσμάτων της μηχανής αναζήτησης.
Στην περίπτωση του Mario Costeja Gonzalez, όπως ο ίδιος υποστήριξε σε αίτηση του εναντίον της La Vanguardia Ediciones SL (εταιρίας που εκδίδει καθημερινή εφημερίδα μεγάλης κυκλοφορίας στην Ισπανία, ιδίως στην περιφέρεια της Καταλονίας) καθώς και κατά της Google Spain και της Google Inc. , ότι όταν γινόταν αναζήτηση βάσει του Ονοματεπώνυμου του στη μηχανή αναζήτησης της Google, εμφανίζονταν σύνδεσμοι προς δύο σελίδες όπου υπήρχε ανακοίνωση για πλειστηριασμούς ακινήτων κατόπιν κατάσχεσης που είχε επιβληθεί στον ίδιο λόγω κοινωνικοασφαλιστικών οφειλών.
Στην καταγγελία του λοιπόν, ζήτησε από την εφημερίδα La Vanguardia να αποσύρει ή και να τροποποιήσει τις σχετικές αναρτήσεις έτσι ώστε να αποκρύπτονται τα προσωπικά του δεδομένα, και από την Google Spain και Google Inc. να αποκρύψουν τα προσωπικά του δεδομένα από σχετικές έρευνες που γίνονται βάσει του Ονοματεπώνυμου του. Προκειμένου να στηρίξει τις απαιτήσεις αυτές ο κος Gonzalez επισήμανε ότι η διαδικασία κατάσχεσης που είχε κινηθεί εναντίον του είχε ολοκληρωθεί και διευθετηθεί εδώ και αρκετό καιρό, και ότι οποιαδήποτε μνεία της διαδικασίας αυτής ήταν άνευ ουσίας.
Η Ισπανική Αρχή Προστασίας Δεδομένων (AEPD) απέρριψε την απαίτηση κατά της εφημερίδας La Vanguardia καθώς η δημοσίευση των σχετικών πληροφοριών είχε γίνει με καθόλα νόμιμο τρόπο. Παρόλα αυτά, η καταγγελία εναντίον της Google Spain και Google Inc. προχώρησε και έγινε δεκτή, ενώ η αρχή ζήτησε την λήψη μέτρων για τη διαγραφή από το ευρετήριο των σχετικών μηχανών αναζήτησης των δεδομένων του εν λόγω προσώπου, αλλά και να καταστεί ανέφικτη η μελλοντική πρόσβαση σε αυτά. Η απόφαση αυτή, όπως ήταν αναμενόμενο προσβλήθηκε στο Ανώτερο Ισπανικό Δικαστήριο ( Audiencia Nacional) από την Google με μια σειρά προδικαστικών ερωτημάτων στο ΔΕΕ[3].
Στα προδικαστικά ερωτήματα που τέθηκαν το Δικαστήριο προέβηκε σε κάποιες ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες διευκρινήσεις, οι οποίες δίδουν δικαιώματα στους χρήστες του διαδικτύου αλλά και υποχρεώσεις στους φορείς εκμετάλλευσης μιας μηχανής αναζήτησης. Αρχικά σύμφωνα με το ΔΕΕ ο φορέας είναι ο «υπεύθυνος» της επεξεργασίας κατά την έννοια της Οδηγίας, δεδομένου ότι αυτός καθορίζει τους σκοπούς και τους τρόπους της επεξεργασίας. Το Δικαστήριο επισημαίνει συναφώς ότι στο μέτρο κατά το οποίο η δραστηριότητα της μηχανής αναζήτησης συμπληρώνει τη δραστηριότητα των εκδοτών ιστοτόπων και ενδέχεται να θίγει σε μεγάλο βαθμό τα θεμελιώδη δικαιώματα της ιδιωτικής ζωής και προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, ο φορέας εκμετάλλευσης της μηχανής αυτής πρέπει να διασφαλίζει, στο πλαίσιο των ευθυνών, των ικανοτήτων και των δυνατοτήτων του, ότι η εν λόγω δραστηριότητα ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της Οδηγίας. Μόνο κατά τον τρόπο αυτό θα μπορούν οι εγγυήσεις που προβλέπει η Οδηγία να παράγουν πλήρως τα αποτελέσματά τους και θα μπορεί να υλοποιείται στην πράξη η αποτελεσματική και πλήρης προστασία των ενδιαφερομένων προσώπων.
Στο πλαίσιο αυτό, το Δικαστήριο υπογραμμίζει ότι η επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στην οποία προβαίνει ο φορέας εκμετάλλευσης μηχανής αναζήτησης παρέχει σε κάθε χρήστη του διαδικτύου, ο οποίος πραγματοποιεί αναζήτηση με βάση το Ονοματεπώνυμο φυσικού προσώπου, τη δυνατότητα να αποκτά, μέσω του καταλόγου αποτελεσμάτων, μια συστηματική επισκόπηση των διαθέσιμων στο διαδίκτυο πληροφοριών σχετικά με το εν λόγω πρόσωπο. Επίσης το Δικαστήριο επισημαίνει ότι οι πληροφορίες αυτές αφορούν δυνητικά διάφορες πτυχές της ιδιωτικής ζωής και ότι, χωρίς τη μηχανή αναζήτησης, θα ήταν αδύνατο ή εξαιρετικά δυσχερές να διασταυρωθούν. Κατά τον τρόπο αυτό, οι χρήστες του διαδικτύου έχουν τη δυνατότητα να σχηματίζουν ένα σχετικά λεπτομερές προφίλ των προσώπων για τα οποία έχουν πραγματοποιήσει αναζήτηση. Εξάλλου, οι συνέπειες από την επέμβαση στα δικαιώματα του υποκειμένου των δεδομένων διογκώνονται λόγω του σημαντικού ρόλου που διαδραματίζουν το διαδίκτυο και οι μηχανές αναζήτησης στη σύγχρονη κοινωνία, δεδομένου ότι οι πληροφορίες που περιλαμβάνονται στους καταλόγους αποτελεσμάτων μπορούν να είναι προσβάσιμες ανά πάσα στιγμή και από οποιοδήποτε σημείο.
Κατά το Δικαστήριο, η επέμβαση αυτή, λόγω της ενδεχόμενης σοβαρότητάς της, δεν μπορεί να δικαιολογείται μόνο με βάση το οικονομικό συμφέρον που έχει ο φορέας εκμετάλλευσης της μηχανής αναζήτησης στην επεξεργασία των προαναφερθέντων δεδομένων. Εντούτοις, στον βαθμό που η απάλειψη συνδέσμων από τον κατάλογο αποτελεσμάτων θα μπορούσε, αναλόγως της πληροφορίας για την οποία πρόκειται, να έχει αντίκτυπο στο έννομο συμφέρον των δυνητικά ενδιαφερόμενων χρηστών του διαδικτύου για πρόσβαση στην πληροφορία αυτή, το Δικαστήριο διαπιστώνει ότι πρέπει να αναζητείται η δίκαιη εξισορρόπηση ιδίως μεταξύ του συμφέροντος αυτού και των θεμελιωδών δικαιωμάτων του υποκειμένου των δεδομένων, ιδίως του δικαιώματος στον σεβασμό της ιδιωτικής ζωής και του δικαιώματος στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Το Δικαστήριο αναφέρει περαιτέρω ότι τα δικαιώματα του υποκειμένου των δεδομένων υπερέχουν, κατά κανόνα, του προαναφερθέντος συμφέροντος των χρηστών του διαδικτύου, εντούτοις η εξισορρόπηση αυτή μπορεί, σε ειδικές περιπτώσεις, να εξαρτάται από τη φύση της επίμαχης πληροφορίας και από τον ευαίσθητο χαρακτήρα της για την ιδιωτική ζωή του υποκειμένου των δεδομένων καθώς και από το συμφέρον του κοινού να αποκτήσει πρόσβαση στην πληροφορία αυτή, συμφέρον το οποίο μπορεί να διαφοροποιείται αναλόγως, μεταξύ άλλων, του ρόλου που διαδραματίζει το εν λόγω υποκείμενο στον δημόσιο βίο.
Τέλος, ερωτηθέν σχετικά με το αν η Οδηγία παρέχει στο υποκείμενο των δεδομένων τη δυνατότητα να ζητήσει να απαλειφθούν από τον κατάλογο αποτελεσμάτων οι σύνδεσμοι προς ιστοσελίδες καθώς επιθυμεί να «λησμονηθούν», μετά την παρέλευση ορισμένου χρόνου, οι σχετικές με το πρόσωπό του πληροφορίες που περιέχονται εκεί, το Δικαστήριο επισημαίνει ότι, εφόσον κατόπιν αίτησης του υποκειμένου των δεδομένων διαπιστωθεί ότι η εμφάνιση των συνδέσμων αυτών στον κατάλογο αποτελεσμάτων είναι, επί του παρόντος, ασύμβατη με την Οδηγία, οι πληροφορίες και οι σύνδεσμοι που περιλαμβάνονται στον κατάλογο αυτό πρέπει να διαγραφούν. Το Δικαστήριο παρατηρεί συναφώς ότι ακόμη και η αρχικά νόμιμη επεξεργασία μη ανακριβών δεδομένων μπορεί, με την πάροδο του χρόνου, να καταστεί αντίθετη με την Οδηγία αυτή, όταν, λαμβανομένου υπόψη του συνόλου των περιστάσεων που χαρακτηρίζουν τη συγκεκριμένη περίπτωση, τα δεδομένα αυτά είναι ακατάλληλα, ή έχουν πάψει να είναι συναφή με το οικείο ζήτημα ή είναι υπερβολικά σε σχέση με τους σκοπούς για τους οποίους υπέστησαν επεξεργασία ή σε σχέση με τον χρόνο που έχει παρέλθει.
Το Δικαστήριο προσθέτει ότι, στο πλαίσιο της εκτίμησης αίτησης που έχει υποβάλει το υποκείμενο των δεδομένων κατά της επεξεργασίας στην οποία έχει προβεί ο φορέας εκμετάλλευσης της μηχανής αναζήτησης, πρέπει μεταξύ άλλων να εξετάζεται αν το υποκείμενο των δεδομένων έχει δικαίωμα να πάψει η σχετική με το πρόσωπό του πληροφορία να συνδέεται, επί του παρόντος, με το Ονοματεπώνυμό του μέσω του καταλόγου αποτελεσμάτων ο οποίος προκύπτει κατόπιν αναζήτησης που έχει διενεργηθεί με βάση το Ονοματεπώνυμο αυτό. Εφόσον συμβαίνει κάτι τέτοιο, οι σύνδεσμοι προς τις ιστοσελίδες που περιέχουν τις πληροφορίες αυτές πρέπει να απαλείφονται από τον κατάλογο αποτελεσμάτων, εκτός αν υπάρχουν ειδικοί λόγοι, όπως ο ρόλος που διαδραματίζει το υποκείμενο των δεδομένων στον δημόσιο βίο, που να δικαιολογούν υπέρτερο συμφέρον του κοινού για πρόσβαση, στο πλαίσιο αντίστοιχης αναζήτησης, στις επίμαχες πληροφορίες.
Το Δικαστήριο διευκρινίζει ότι το υποκείμενο των δεδομένων μπορεί να απευθύνει σχετικές αιτήσεις στον φορέα εκμετάλλευσης της μηχανής αναζήτησης ο οποίος οφείλει να εξετάζει δεόντως τη βασιμότητά τους. Όταν ο υπεύθυνος της επεξεργασίας δεν ανταποκρίνεται στις αιτήσεις αυτές, το υποκείμενο των δεδομένων μπορεί να αποταθεί στην αρχή ελέγχου ή στις δικαστικές αρχές προκειμένου αυτές να προβούν στους απαραίτητους ελέγχους και να επιβάλουν στον υπεύθυνο τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων.
Κλείνοντας το άρθρο αυτό, πιστεύω ότι είναι σκόπιμο να αναφερθεί ότι το 2014 μετά την έκδοση της σχετικής απόφασης οι αιτήσεις απόκρυψης προσωπικών δεδομένων μόνο από τη μηχανή αναζήτησης της Google έφτασαν τις 30 000 βάσει του Ευρωπαϊκού Νόμου Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, σύμφωνα με αρχεία[4] της ίδιας της Google.

[1] Οδηγία 95/46/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 24ης Οκτωβρίου 1995, για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών (ΕΕ L 281, σ. 31).
[2] Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ ΤΥΠΟΥ αριθ. 70/14, Λουξεμβούργο 13 Μαΐου 2014, Απόφαση στην υπόθεση C-131/12  Google Spain SL, Google Inc. κατά Agencia Española de Protección de Datos, Mario Costeja González
[3] Απόφαση του Δικαστηρίου Found At: http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=152065&pageIndex=0&doclang=el&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=390476
[4] Search Removals under European Privacy Law Found At: https://transparencyreport.google.com/eu-privacy/overview

Σχόλια

Top Legal Stories

Πρόστιμο 30.000 ευρώ σε εταιρεία αλουμινίων από την Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή

Οκτώ (8) θέσεις Δικηγόρων στη Νομική Υπηρεσία

Καθίσματα προς αποφυγή παρατεταμένης ορθοστασίας : Περί Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία Τροποποιητικός Νόμος του 2023

Κατάργηση ετήσιου τέλους εταιρειών από το έτος 2024 και μετά

Θέση Δικηγόρου - Νομικού Συμβούλου στο Πανεπιστήμιο Κύπρου